Nhân Vật Lịch Sử

Lê Trung (黎忠, ?-1798) là một võ quan cao cấp của nhà Tây Sơn trong lịch sử Việt Nam.

Sự nghiệp

Thái sư Lê Trung, tên thật là Lê Văn Trung. Quê quán của Ông là thôn Khánh Lộc, huyện Phù Cát, tỉnh Bình Định¹ . Cha của Ông tên là Lê Văn Thể và mẹ của Ông là bà Nguyễn thị Trọng (mộ bà đã bị khai quật vào năm 1984 và xác của bà được ướp trong dung dịch có màu nâu trong). Ông là con trai út. Mặc dù chị của Ông (Minh Phi Lê thị Nga) là vợ của Vua Thái Đức Nguyễn Nhạc nhưng Ông đầu quân vào hàng ngũ lính mộ (vào lính bình thường) của Tây Sơn. Sau này tự thân thi thố tài năng và có nhiều đóng góp lớn cho phong trào Tây Sơn, Ông Lê Trung được triều đình Tây Sơn phong Thái Sư. [Xin xem thêm tài liệu "Thái Sư Lê Văn Trung" của Võ Văn Hải. Tài liệu này sẽ được xuất bản trong tương lai gần đây].

Sau trận đại phá quân Thanh vào mùa xuân năm Kỷ Dậu (1789), vua Quang Trung phong cho ông làm đô đốc, lãnh việc chiêu mộ quân bổ sung vào các đội tượng binh² .

Năm 1791, nước Ai Lao (Lào) thiếu cống, nhà vua bèn phong cho đô đốc Trần Quang Diệu làm đại tổng quản, Lê Trung làm đại tư lệ cùng xuất quân tiến sang đánh. Vua Ai Lao chống cự không nổi, đem quân chạy trốn. Quân Tây Sơn tràn vào thành, thu hết vàng bạc, châu báu, voi ngựa... đem về nước³ .

Tháng 7 năm Nhâm Tý (1792), vua Quang Trung đột ngột qua đời. Tuân theo di chiếu, Trần Quang Diệu, Bùi Đắc Tuyên và Vũ Văn Dũng cùng tôn phò Nguyễn Quang Toản (10 tuổi) lên ngôi, tức vua Cảnh Thịnh.

Kể từ đó nội bộ nhà Tây Sơn cứ xảy ra việc mất đoàn kết. Thấy vậy, con rể ông là đô đốc Lê Chất bàn ra hàng chúa Nguyễn Phúc Ánh nhưng ông không nghe⁴ .

Năm Mậu Ngọ (1798), theo sách Việt sử giai thoại (tập 8) thì lúc bấy giờ Lê Chất đang đóng quân ở Trà Khúc (Quảng Ngãi). Nội bộ Tây Sơn càng mất đoàn kết, trong khi ngoài mặt trận quân chúa Nguyễn lại liên tiếp thắng nhiều trận liền. Vua Cảnh Thịnh ngờ rằng Lê Trung cùng con rể là Lê Chất thông đồng với đối phương, nên giết đi. Lê Chất sợ quá, trốn sang đầu chúa Nguyễn⁴ .

Tuy nhiên, theo sử liệu khác thì nguyên nhân gây ra cái chết của ông là do nội biến.

• Sách Hoàng Lê nhất thống chí kể:

Tuy được phong làm thái phó, nhưng không lâu sau thì Trần Quang Diệu bị tước hết binh quyền. Vốn tương đắc với Lê Trung, Trần Quang Diệu gửi mật thư vào Quy Nhơn (lúc bấy giờ Lê Trung đang làm trấn thủ ở đây), hẹn với ông cất quân về phế bỏ vua. Nghe lời, Lê Trung kéo quân về đến Quảng Nam, làm cho trong ngoài đều nhốn nháo. Biết chỉ có Trần Quang Diệu là khuyên Lê Trung lui quân được, vua Cảnh Thịnh liền sai Quang Diệu đi thương thuyết với Lê Trung.

Đến khi nhà vua dẫn quân đi đánh Nguyễn Bảo (con Nguyễn Nhạc) ở Quy Nhơn, nghe thái phủ Mân⁵ tâu rằng nội biến này là do Lê Trung gây ra, nhà vua bèn sai vời Lê Trung vào dinh, bảo võ sĩ trói lại chém chết⁶ .

• Sách Việt Nam sử lược kể:

Năm Mậu Ngọ (1798) Tiểu triều là Nguyễn Bảo căm tức vua Cảnh Thịnh là Nguyễn Quang Toản chiếm giữ mất đất Quy Nhơn, bèn định bỏ về hàng Nguyễn triều. Vua Cảnh Thịnh biết mưu ấy, sai tướng vào bắt Nguyễn Bảo đưa về dìm xuống sông giết đi.

Lại có người nói gièm rằng việc Tiểu Triều làm phản là tại quan trấn thủ Lê Trung. Vua Cảnh Thịnh triệu Lê Trung về Phú Xuân, sai võ sĩ bắt chém chết. Được ít lâu quan thiếu phó Nguyễn Văn Huấn cũng bị giết. Từ đó quân Tây Sơn ai cũng nản lòng, có nhiều người bỏ theo về chúa Nguyễn⁷ .

Chúa Nguyễn thấy thế Tây Sơn đã suy nhược, đến tháng ba năm Kỷ Mùi (1799) bèn cử đại binh ra đánh Quy Nhơn...

Chú thích

Sách tham khảo

• Bùi Dương Lịch, Lê quý dật sử. Nhà xuất bản Khoa học Xã hội, Hà Nội, 1987.
• Ngô gia văn phái, Hoàng Lê nhất thống chí (tập 2). Nhà xuất bản Văn Học, 1984.
• Trần Trọng Kim, Việt Nam sử lược. Nhà xuất bản Tân Việt, Sài Gòn, 1968.
• Nguyễn Khắc Thuần, Việt sử giai thoại (tập 8). Nhà xuất bản Giáo dục, 1998.
• Quách Tấn-Quách Giao, Nhà Tây Sơn. Bảo tàng Quang Trung xuất bản, 2000.

(Nguồn: Wikipedia)