Địa Danh

sông Đáy

Banner được lưu thành công.
Địa Danh Lịch Sử
Sông Đáy
Hát Giang, sông Gián Khẩu
Cangninhphuc.jpg
Sông Đáy đoạn qua cảng Ninh Phúc
Đặc điểm
Dài 240 km
Lưu vực 7.500 km²
Lưu lượng Chưa xác định
Dòng chảy
Thượng nguồn Phúc Thọ - Đan Phượng, Hà Nội
 Cao độ Chưa xác định
Cửa sông Cửa Đáy, Kim Sơn
 Cao độ 0
 Chiều rộng Chưa xác định
Địa lý
Các quốc gia lưu vực Việt Nam
Các tỉnh lưu vực Hà Nội, Hòa Bình, Hà Nam, Ninh Bình và Nam Định
Các nhánh Chưa xác định
Các chi lưu Sông Hồng, suối Yến, sông Nhuệ, sông Bôi, sông Đào
Sông Đáy đoạn qua Thanh Hải, Thanh Liêm, Hà Nam.

Sông Đáy là một trong những con sông dài ở miền Bắc Việt Nam, nó là con sông chính của lưu vực sông Nhuệ - Đáy ở phía tây nam vùng châu thổ sông Hồng. Sông Đáy chảy qua các tỉnh thành Hà Nội, Hà Nam, Ninh Bình và Nam Định với dòng sông chảy gần song song bên hữu ngạn hạ lưu sông Hồng. Trong lưu vực sông Đáy có nhiều sông khác như sông Tích, sông Nhuệ, sông Bùi, sông Bôi, sông Lạng, sông Hoàng Long, sông Sắt, sông Vạc, sông Nam Định, liên quan đến nhau nên đã được quy hoạch thủy lợi chung vào hệ thống sông Đáy.

Đặc điểm dòng chảy

Sông Đáy có chiều dài khoảng 240 km1 và là một trong năm con sông dài nhất ở miền Bắc Việt Nam (Hồng, Đà, Lô, Cầu, Đáy). Lưu vực sông Đáy (cùng với phụ lưu sông Nhuệ) hơn 7.500 km²2 trên địa bàn các tỉnh thành Hà Nội, Hòa Bình, Hà Nam, Ninh Bình và Nam Định.

Sông Đáy ngoài vai trò là sông chính của các sông Bùi, sông Nhuệ, sông Bôi, sông Hoàng Long, sông Vạc nó còn là một phân lưu của sông Hồng khi nhận nước từ sông Nam Định nối tới từ hạ lưu sông Hồng. Trước đây sông Đáy còn nhận nước của sông Hồng ở địa phận Hà Nội giữa huyện Phúc Thọ và huyện Đan Phượng. Quãng sông này còn có tên là sông Hát hay Hát giang. Chỗ sông Hồng tiếp nước là Hát môn. Song hiện nay khu vực này đã bị bồi lấp, nguồn cung cấp nước cho sông chủ yếu ở các nhánh bên hữu ngạn chảy từ vùng núi Hòa Bình.

Ở thượng nguồn, lưu lượng của sông bất thường nên mùa mưa thì lũ quét lại thêm dòng sông quanh co uốn khúc nên dễ tạo ra những ghềnh nước lớn. Đến mùa khô thì lòng sông có chỗ cạn lội qua được nên thượng lưu sông Đáy thuyền bè không dùng được. Đoạn hạ nguồn từ thị trấn Vân Đình, Ứng Hòa, Hà Nội đến cửa Đáy được công nhận là tuyến đường sông cấp quốc gia.

Sông Đáy khi xuôi đến Vân Đình thì lòng sông rộng ra, lưu lượng chậm lại nên có thể đi thuyền được. Khúc sông đây men đến vùng chân núi nên phong cảnh hữu tình. Đến địa phận huyện Mỹ Đức, sông Đáy tiếp nhận dòng suối Yến (thủy lộ vào chùa Hương). Vượt đến tỉnh Hà Nam khi sông chảy vào thành phố Phủ Lý thì dòng sông Nhuệ góp nước từ phía tả ngạn. Sông Đáy tiếp tục hành trình xuôi nam đón sông Bôi (sông Hoàng Long) bên hữu ngạn từ miền núi tỉnh Hòa Bình và Ninh Bình dồn về tại ngã ba Gián Khẩu, cách thành phố Ninh Bình khoảng 10 km về phía Bắc. Đoạn này sông được gọi sông Gián Khẩu. Qua khỏi Ninh Bình khoảng 20 km thì bên tả ngạn có phụ lưu là sông Đào (sông Nam Định) thêm nước rồi tiếp tục nhận nước sông Vạc bên hữu ngạn. Gần đến biển, sông Đáy chuyển hướng từ Tây Bắc-Đông Nam sang Đông Bắc-Tây Nam rồi đổ ra vịnh Bắc Bộ ở Cửa Đáy, xưa gọi là cửa Đại An hay Đại Ác thuộc huyện Kim Sơn, tỉnh Ninh Bình và huyện Nghĩa Hưng, tình Nam Định.

Khác với các cửa sông khác ở miền Bắc như: cửa Ba Lạt, cửa Thái Bình, cửa Văn Úc,... vùng biển cửa sông Đáy phát triển thiên về xu hướng bồi tụ mạnh nhờ có nguồn bồi tích rất dồi dào từ hệ thống sông Hồng và cửa sông nằm ở vùng bờ biển lõm, tránh được các hướng sóng chính có tác động mạnh ở ven biển đồng bằng sông Hồng.3

Các phụ lưu

Sông Đáy có các phụ lưu cấp 1, 2, 3 sau đây:

  • Sông Tích (Tây Hà Nội)
    • Suối Hai (Ba Vì, Hà Nội)
    • Sông Con (Hà Nội)
    • Sông Bùi (Hòa Bình, Hà Nội)
  • Sông Thanh Hà
  • Suối Yến (Mỹ Đức, Hà Nội)
  • Sông Nhuệ (Hà Nội, Hà Nam)
    • Sông Tô Lịch (Hà Nội)
    • Sông Hòa Bình (Hà Nội)
    • Sông Giẽ (Hà Nội)
  • Sông Hoàng Long (Ninh Bình)
    • Sông Chanh (Hoa Lư, thành phố Ninh Bình)
    • Sông Sào Khê (Hoa Lư, Ninh Bình)
    • Sông Bôi (Hòa Bình - Ninh Bình)
      • Sông Đập - Sông Canh Bầu (Nho Quan)
      • Suối Chiềng (Hòa Bình)
      • Sông Bãi Ma (Hòa Bình)
    • Sông Rịa - Sông Chim (Nho Quan, Ninh Bình)
    • Sông Rộc (Hòa Bình) - sông Lạng (Ninh Bình)
  • Sông Vân (thành phố Ninh Bình)
  • Sông Sắt (Nam Định)
  • Sông Nam Định hay sông Đào, rút nước từ hạ lưu sông Hồng đổ ra sông Đáy
  • Sông Vạc (Hoa Lư, Yên Khánh, Yên Mô, Kim Sơn.
    • Sông Hệ Dưỡng (Hoa Lư, Ninh Bình)
    • Sông Bến Đang (Nho Quan, Tam Điệp, Yên Mô tỉnh Ninh Bình)
    • Sông Ngô Đồng
    • Sông Mới (Yên Khánh, Ninh Bình)
    • Sông Bút (Yên Mô, Ninh Bình)
    • Sông Ân Giang (Kim Sơn, Ninh Bình)

Các đô thị bên sông Đáy

Sông Đáy chảy qua nhiều đô thị của Hà Nội, Hà Nam, Nam Định và Ninh Bình như:

Hà Nội
  • Quận Hà Đông (xuyên qua)
  • Thị trấn Kim Bài, Thanh Oai nằm bên tả ngạn
  • Thị trấn Vân Đình, Ứng Hòa nằm bên tả ngạn
  • Thị trấn Đại Nghĩa, Mỹ Đức nằm bên hữu ngạn
Hà Nam
  • Thị trấn Quế, Kim Bảng nằm bên tả ngạn
  • Thành phố Phủ Lý, nội thành nằm bên tả ngạn, ngoại thành nằm bên hữu ngạn
  • Thị trấn Kiện Khê, Thanh Liêm nằm bên hữu ngạn.
Nam Định
  • Thị trấn Quỹ Nhất, Nghĩa Hưng nằm bên tả ngạn
  • Thị trấn Rạng Đông nằm bên tả ngạn
Ninh Bình
  • Thành phố Ninh Bình nằm bên hữu ngạn
  • Thị trấn Bình Minh nằm bên hữu ngạn

Di tích lịch sử

Xuôi dòng sông Đáy sẽ gặp nhiều di tích lịch sử lần lượt như:

  • Miếu Hát ở Hát Môn, Phúc Thọ, Hà Nội thờ Hai Bà Trưng. Tương truyền hai bà gieo mình xuống dòng sông Hát tự vẫn sau khi thua giặc Đông Hán ở Lãng Bạc nên dân chúng dựng đền thờ ở Hát Môn.
  • Đình Yên Sở ở xã Yên Sở, Hoài Đức, Hà Nội là nơi thờ Lý Phục Man, một tướng tài có công giúp Lý Bí đãnh đuổi quân Lương.
  • Đình So ở xã Cộng Hòa, Quốc Oai, Hà Nội được xem là Ngôi đình đẹp nhất xứ Đoài, Đình So thờ tam vị Đại Vương tướng nhà Đinh có công giúp vua Đinh Tiên Hoàng dẹp loạn 12 sứ quân.
  • Vân Đình là quê hương cụ nghè Dương Khuê, tiến sĩ năm 1868 triều Tự Đức. Cụ là bạn cụ Tam nguyên Yên Đổ Nguyễn Khuyến nên khi cụ Dương Khuê mất, cụ Nguyễn Khuyến có viết bài điếu văn "Khóc bạn" rất nổi tiếng4
  • Chùa Hương trong khu vực Suối Yến, huyện Mỹ Đức.
  • Kẽm Trống, một thắng cảnh độc đáo tạo ra bởi một đoạn sông và 2 bên bờ thuộc ranh giới 2 tỉnh Hà Nam và Ninh Bình.
  • Dục Thúy Sơn ở thành phố Ninh Bình là danh thắng từ thời Trần gắn với Trương Hán Siêu nằm ở ngã ba sông Vân đổ vào sông Đáy.
  • Cửa sông Đáy nằm chính giữa khu dự trữ sinh quyển đồng bằng sông Hồng.
  • Kim Sơn, vùng đất ven biển nơi doanh điền sứ Nguyễn Công Trứ năm 1828 cho đắp đê ngăn sóng biển để lập ra thôn, ấp mới.

Sông Đáy trong văn học

  • Nguyễn Du có bài thơ chữ Nho, "Thanh Quyết giang vãn thiếu", tả cảnh chiều trên sông Thanh Quyết, tức là sông Gián Khẩu, đoạn hạ lưu sông Đáy5 .
浮撟盡處出平田
歷歷青山在眼前
古徑樵歸明月擔
潮門漁送夕陽船
茫茫遠水三春樹
落落人家兩岸煙
極目鄉關在何處
征鴻數點白雲邊
Phù kiều tận xứ xuất bình điền
Lịch lịch thanh sơn tại nhãn tiền
Cổ kính tiều quy minh nguyệt đảm
Triều môn ngư tống tịch dương thuyền
Mang mang viễn thủy tam xuân thụ
Lạc lạc nhân gia lưỡng ngạn yên
Cực mục hương quan tại hà xứ
Chinh hồng sổ điểm bạch vân biên
"Chiều sông Đáy"
Cầu nổi cuối thôn mở cánh đồng
Núi xanh lớp lớp mắt ngay trông
Nước lên ngư đẩy thuyền tàn nắng
Lối cũ tiều về gánh sáng trăng
Khói tỏa đôi bờ nhà lác đác
Cây xuân mấy khóm nước mênh mông
Cố nhìn quê quán nơi đâu nhỉ
Trắng một màu mây, cánh cánh hồng
(Thảo Nguyên dịch)
  • Kẽm Trống là một danh thắng nổi tiếng, thực chất là khoảng trống được tạo ra bởi hai bên là núi giữa là sông Đáy như lời của nữ sĩ Hồ Xuân Hương đã vịnh cảnh trong bài thơ Kẽm Trống:
Hai bên thì núi, giữa thì sông
Có phải đây là Kẽm Trống không
  • Nhà thơ Lai Vu (1942-1990) trong bài "Dòng sông quê anh, dòng sông quê em" có câu:
Dòng sông Đáy quê em
Sông trăng hay sông lụa
...
Sóng xanh như mắt trẻ
  • Mùa hoa cải bên sông là tên một câu chuyện, một bộ phim, một bài hát nổi tiếng về dòng sông Đáy.

Vấn đề môi sinh

Kể từ năm 2003, sông Đáy cùng phụ lưu sông Nhuệ bị ô nhiễm nhiều vì nước thải không được khử biến khiến hai dòng sông này bị coi là "sông chết". Năm 2007 chính phủ Việt Nam cho xây công trình đầu mối sông Đáy đưa nước từ sông Hồng ở cống Hiệp Thuận qua hệ thống kênh dài 12 km vào sông Đáy ở cống Cẩm Đinh với kỳ vọng làm sống lại dòng sông Đáy và sẽ tạo thành một điểm du lịch trên sông trong tương lai.1

Các cây cầu bắc qua sông Đáy

Hình ảnh

  • Cầu Non Nước qua sông Đáy nối Nam Định - Ninh Bình

  • Suối Yên chùa Hương-1 Nhánh sông Đáy

  • Sông Đáy đoạn chảy qua Phủ Lý

  • Sinh cảnh bãi bồi cửa sông Đáy

  • Danh thắng Kẽm Trống được tạo ra bởi sông Đáy

  • Núi Ngọc Mỹ Nhân nhìn từ bên kia sông Đáy

Chú thích

  1. ^ a ă http://www.rfa.org/vietnamese/in_depth/2007/04/28/VnpressReview_NNguyen/
  2. ^ http://www.nea.gov.vn/Sukien_Noibat/Luuvuc_Song/tintuc.htm
  3. ^ DIỄN BIẾN CÁC VÙNG CỬA SÔNG Ở VEN BIỂN ĐỒNG BẰNG SÔNG HỒNG TRONG NHỮNG NĂM ĐẦU VẬN HÀNH CÔNG TRÌNH THỦY ĐIỆN HOÀ BÌNH
  4. ^ Dương Quảng Hàm. Văn-học Việt-Nam. Sài-gòn: Xuân-thu.
  5. ^ Thảo Nguyên. Đọc và dịch thơ chữ Hán của Nguyễn Du. Hà Nội: Hội Nhà Văn, 2007.

Tham khảo

  • Dự án làm "sống" lại dòng sông Đáy

(Nguồn: Wikipedia)