(1895/1896-1924)
Phạm Hồng Thái (chữ Hán: 范鴻泰; 1895/1896 - 1924) là một nhà hoạt động trong Phong trào Đông Du và là người đặt bom ám sát toàn quyền Đông Dương Martial Merlin vào năm 1924. Tên thật của ông là Phạm Thành Tích (范成績), quê ở Nghệ An, là con quan Huấn đạo Phạm Thành Mỹ. Ông cùng với một nhóm thanh niên có tâm huyết theo Vương Thúc Oánh (thành viên Việt Nam Quang phục Hội) vượt biên qua Xiêm (Thái Lan) rồi sang Quảng Châu (Trung Quốc) khoảng cuối năm 1918. Tháng 4 năm 1924, ông gia nhập Tâm Tâm Xã do Hồ Tùng Mậu, Lê Hồng Sơn thành lập. Nhóm này chủ trương bạo động.
Ngày 19 tháng 6 năm 1924, sau khi viết bảng cáo trạng tố cáo tội ác của thực dân Pháp đến nhân dân toàn thế giới, ông giả dạng ký giả vào Khách sạn Victoria tại tô giới Sa Diện ở Quảng Châu để ám sát toàn quyền Đông Dương Martial Henri Merlin. Merlin lúc bấy giờ đang trên chuyến công du sang Nhật để điều đình việc trục xuất các nhà cách mạng Việt Nam. Trên đường từ Nhật về Đông Dương, Merlin dừng lại thăm khu tô giới của Pháp ở Quảng Châu và định dự tiệc đêm 18 tháng 6 năm 1924. Tổ chức Tâm Tâm Xã muốn giết viên thực dân này để gây thanh thế. Vì ông được sự hỗ trợ của Lê Hồng Sơn nên đã nhận nhiệm vụ thực hiện sứ mạng này. Trong bữa tiệc ông đã quăng một quả lựu đạn được ngụy trang trong một chiếc máy ảnh vào giữa bàn tiệc. Tuy nhiên vụ mưu sát không thành, Merlin chỉ bị thương nhẹ và thoát chết, dù vậy có năm doanh nhân Pháp tử thương là Pelletier, Rougeau, Gérin và vợ chồng Desmarets. Phạm Hồng Thái thoát được khỏi khách sạn nhưng bị truy nã nên phải gieo minh xuống dòng Châu Giang tự tử khi chỉ mới 28 tuổi. Sự kiện này được nêu tên gọi "Tiếng bom Sa Diện" (đôi khi nhầm lẫn thành Sa Điện), đã làm chấn động thời sự trong vùng.
Ông được người trung hoa an táng tại nghĩa trang liệt sĩ Hoàng Hoa Cương ở Quảng Châu
Hay tin ông hy sinh, Trần Huy Liệu lúc đó đang làm báo ở Sài Gòn đã cảm khái[cần dẫn nguồn]:
- Ngồi trông non nước dạ không đành
- Nên nhắc đồng cân chữ tử sinh
- Một tiếng lôi đình kinh vũ trụ
- Tấm gương trung nghĩa động thần minh
- Chiếc thân đã gửi cho dòng nước
- Trong sử còn ghi mãi tính danh
- Hết chuyện thương cho đồ chó chết
- Chết mà như bác chết quang vinh.
Tham khảo
- "Thực hành Lịch sử 9" (Việt Nam những sự kiện lịch sử)
- Lê Tùng Minh. Phan Bội Châu, nhà cách mạng tiêu biểu... Houston, TX: Hoa Lư, 2000.
(Nguồn: Wikipedia)